4. ÖRGÜN, YAYGIN VE İNFORMAL BAĞLAMLARDAKI ÖĞRENME SÜREÇLERİNİN VE İLGİLİ ŞEFFAFLIK, DOĞRULAMA VE BELGELENDIRME ARAÇLARININ TEMEL ÖZELLİKLERİ
Eğitim çeşitli ortamlarda gerçekleşebilir. Örgün eğitim, okullar, üniversiteler, mesleki eğitim sağlayıcıları gibi resmi eğitim sistemlerine ait kurumlarda gerçekleşir. Bu tür öğrenme, tanımlanmış bir müfredat ve takip eden değerlendirme yoluyla bir diploma veya yeterlilik elde etmek için amaçlı bir eylem anlamına gelir. Yaygın öğrenme, örgün eğitim ortamlarının dışında ancak bir tür kurumsal çerçeve içerisinde gerçekleşir. Öğrenci bilinçli olarak belirli bir beceride ustalaşmaya karar verir. Ancak, bunun belirli bir müfredatı takip etmesi gerekmez ve herhangi bir değerlendirme şekli gerektirmez. Yaygın öğrenme toplum ortamlarında gerçekleşir: spor kulüpleri, kültür merkezleri, gençlik örgütleri vb. İnformal öğrenme kurumsal ortamların dışında gerçekleşir ve öğrencinin bir öğrenme amacıyla üstlenilmeyen günlük ve gönülsüz faaliyetlere katılımından kaynaklanır.
Teorik altyapı
Yaygın ve informal öğrenmenin geçerlilik sürecine ilişkin AB mevzuatı
Yaygın ve enformel ortamlarda elde edilen öğrenme kazanımlarının onaylanması, AB'de genç işsizliği ile mücadele etmek için önemli bir adım haline gelmektedir. Doğrulama, en fazla ortaöğretimin alt kademesini tamamlamış ve ileri eğitim veya öğretime katılmamış olanlara, önceki öğrenme deneyimlerinin uygunluğunu düşünme ve belirleme fırsatı sunar. Yaygın ve informal öğrenmenin doğrulanması, gençleri örgün eğitime dönmeye veya işgücü piyasasında yeni yollar bulmaya motive etme potansiyeline sahiptir. Gençler genellikle örgün MEÖ programları dışında önemli bir çalışma deneyimi yaşamıştır. Bu deneyimler öğrencilere teknik beceriler kazandırmıştır ve ilgili oldukları için tanınmalı ve onaylanmalıdır. Doğrulama, MEÖ sektöründen, işgücü piyasasından ve üçüncü (yani gönüllü, bağımsız veya sivil) sektörden çeşitli paydaşlar tarafından gerçekleştirilebilir.
EFQEA tavsiyesine göre, ulusal MEÖ çerçeveleri, öğrenciler için esnek kariyer yollarını teşvik etmek amacıyla kriterler içermelidir. Bu, ilgili yaygın ve örgün olmayan öğrenme veya hazırlık programlarını dikkate alarak MEÖ programlarına erişimi kolaylaştırmak için uygun giriş koşullarının belirlenmesi anlamına gelmektedir. Benzer şekilde, MEÖ öğrencilerinin yükseköğretim gibi daha ileri öğrenme fırsatlarına erişebilmeleri için MEÖ yerleştirmeleri yoluyla elde edilen yeterlilikler ulusal yeterlilik çerçevelerine dahil edilmelidir. Örgün MEÖ programları aracılığıyla veya gayri resmi ortamlarda elde edilen yeterlilikler, öğrenicilerin ulus ötesi hareketliliğini teşvik etmek amacıyla Avrupa Yeterlilik Çerçevesine atıfta bulunulmalıdır.
Ancak, yaygın ve informal öğrenmenin tanınması ve onaylanması için ortak bir AB çerçevesi oluşturmak zor olabilir. Doğrulama sürecinin amacı, gençlere edindikleri bilgi, yetkinlik ve becerileri, günümüz işgücü piyasalarında yüksek talep gören meta ve aktarılabilir beceriler açısından da gösterme fırsatı sunmaktır. MEÖ sektörü, işgücü piyasası dinamikleri, iş temelli öğrenme ve yetişkin eğitimi ile olan güçlü bağlantısı nedeniyle yaygın ve informal öğrenmenin onaylanmasının ana savunucularından biri olmuştur. MEÖ sektörü her zaman öğrenme çıktılarını ve yetkinlik temelli standartları kullanmıştır çünkü bunlar önceki iş deneyimleriyle daha kolay ilişkilendirilebilmektedir. Bu nedenle, MEÖ sektörünün doğrulamanın geleceğinde önemli bir rol oynamaya devam etmesini beklemek mantıklıdır. [1]
Avrupa Parlamentosu ve Konseyi'nin 18 Haziran 2009 tarihli Tavsiye Kararı ile Mesleki Eğitim ve Öğretim için bir Avrupa Kredi Sistemi (ECVET) [2] oluşturmuştur. ECVET, bir yeterlilik elde etmek için öğrenme çıktılarının transferi, tanınması ve biriktirilmesinde öğrencilere yardımcı olan bir araçtır. Buna tek bir öğrenme birimi için de izin vermektedir. Bu da öğrenenlerin farklı öğrenme bağlamlarında ve farklı ülkelerde elde ettikleri öğrenme çıktıları aracılığıyla kendi hızlarında bir yeterlilik oluşturmalarını sağlar. ECVET, mevcut mevzuat ve düzenlemelere atıfta bulunarak yeterlilikleri ve öğrenme çıktılarını daha taşınabilir ve mobil hale getirmek için ilkeleri ve teknik özellikleri ortaya koyar.
Yaygın ve informal öğrenmenin doğrulanmasına ilişkin 20 Aralık 2012 tarihli Konsey Tavsiye Kararı, AB Üye Devletlerinin 2018 yılına kadar doğrulama için düzenlemeler yapmasını gerektiren mevcut ana politika belgesidir. Bu belgeye göre, MEÖ kurumları, yaygın ve informal ortamlarda edinilen öğrenme çıktıları temelinde[3], muafiyet ve/veya kredi verilmesi yoluyla da örgün MEÖ programlarına erişimi kolaylaştırmalıdır. Belge, yaygın ve serbest öğrenmenin geçerliliğinin mevcut AB ve ulusal yeterlilik sistemleri ve standartlarıyla ilişkilendirilmesini önermektedir.
Konsey Tavsiye Kararı, doğrulama unsurlarını aşağıdaki gibi tanımlamaktadır:
- Bir bireyin yetkinliklerinin tanımlanması;
- Belirlenen yeterlilikler için kanıt oluşturacak dokümantasyon;
- Öğrenme çıktılarının standartlarla karşılaştırıldığı bu deneyimlerin değerlendirilmesi;
- Tam/kısmi yeterliliğe yol açabilecek değerlendirme sonuçlarının belgelendirilmesi.
Şekil 5 - Doğrulama Sürecinin Unsurları
Yukarıda listelenen aşamalar her bir öğrenicinin özel ihtiyaçlarına göre farklı şekillerde uygulanabilir. Örneğin, resmi bir yeterlilikle ilgili olarak değerlendirme aşaması esastır. Alternatif olarak, gönüllülükle ilgili olarak, tanımlama ve belgeleme aşamaları daha uygun olabilir.
Doğrulama sürecinin her aşamasında AB Üye Devletleri, kalite güvencesi için şeffaf bir metodoloji ve objektif ölçüm araçlarının mevcut olduğunu garanti etmelidir. Bu, güvenilir, geçerli ve inanılır bir değerlendirme sağlamak içindir. Doğrulama sürecinin güvenilirliği ve şeffaflığı, öğrenme kazanımlarının örgün eğitim sistemleri ve işverenler tarafından tanınmasını garanti altına almak için önemli bir husustur. Eğer durum böyle değilse, öğrenciler eğitimde ilerleme ve istihdam edilebilirlik açısından engellerle karşılaşacaktır.
Konsey Tavsiye Kararı, validasyon sürecine dahil olan personelin mesleki yeterliliklerinin geliştirilmesini teşvik etmektedir. Uygulayıcılar ilgili eğitimlere, pratik kılavuzlara, yöntemlere ve araçlara erişebilmelidir. Pedagojik, psikolojik ve kültürel yeterlilikleri benimsemenin yanı sıra, amaca uygun doğrulama yaklaşımlarını seçebilmelidirler. Doğrulama yaklaşımları, özetleyici ve biçimlendirici yaklaşımlar olarak farklılaşmaktadır.
Doğrulamaya yönelik özetleyici yaklaşım, genellikle zor/teknik becerilerin geliştirilmesini sağlayarak öğrenme çıktılarını resmileştirmeyi amaçlar ve yeterlilik verme yetkisine sahip eğitim kurumlarıyla bağlantılıdır. Biçimlendirici yaklaşım, bireyin öğrenme süreci hakkında, genellikle meta beceriler açısından, güçlü ve zayıf yönleri vurgulayarak ve kişisel eğitim/kariyer planlaması için bir temel sağlayarak geri bildirim sağlamayı amaçlamaktadır.
Uygulayıcılar, öğrenme başarılarına ilişkin kanıt toplarken her bir durum için uygun olan araçları seçmelidir. Bazı durumlarda konuşma yöntemleri ve gözlemler daha uygun olurken, bazı durumlarda test/sınav daha uygun olabilir. Öğrenme çıktılarını belgelendirirken, bunları sunmak için en uygun araçları seçmeleri gerekir. Örnek olarak CV, referans mektubu veya E-portföy verilebilir. Sonuncusu, bireylerin edindikleri yetkinlik ve becerileri yansıtmalarına, tanımlamalarına ve toplamalarına olanak tanıyan, hedef kitleye öğrenme kazanımlarının genel ve kapsamlı bir özetini dijital bir formatta özgün bir şekilde sunan yeni bir araçtır. Tavsiye Kararı, şeffaflık ve tanınma için ortak AB araçlarının uygunluğuna ve Europass ve Youthpass gibi doğrulama sürecine potansiyel desteklerine dikkat çekmektedir.
Sonuç olarak, Tavsiye Kararı Yaygın ve Serbest Öğrenimin Doğrulanmasına ilişkin Avrupa Envanterini oluşturmuştur. Platform, doğrulama sistemlerinin tasarlanması, geliştirilmesi ve uygulanmasına yardımcı olan CEDEFOP tarafından barındırılmaktadır. Bu envanter, en iyi uygulamalara ve düzenlemelere genel bir bakış sunarak AB genelindeki MEÖ paydaşları arasında diyaloğu ve karşılıklı öğrenmeyi teşvik etmektedir. CEDEFOP ayrıca doğrulama planlarına ilişkin AB kılavuzlarını da yaymaktadır. En son 2015 tarihli belge, uygulayıcıların karşılaştığı temel zorlukları tanımlamakta ve pratik çözümler sunmaktadır.[1] Cedefop (2015). European guidelines for validating non-formal and informal learning. Luxembourg: Publications Office. Cedefop reference series.