VETTER - e-eğitim kursu (TR)

Temel sendikal haklar Avrupa Birliği'nin en az üç yasal gündeminde yer almaktadır: anayasal gündem, yasama gündemi ve Avrupa Adalet Divanı gündemi. AB düzeyinde mevzuat, temel sendikal haklar alanlarına müdahale etmektedir. Avrupa Adalet Divanı, temel sendikal haklar açısından önemli sonuçları olan kararlar almaktadır. AB Temel Haklar Şartı, temel sendikal haklarla ilgili en az üç madde içermektedir: Madde 12: Toplanma ve örgütlenme özgürlüğü, Madde 27: İşçilerin işletme içinde bilgi edinme ve danışma hakkı ve Madde 28: Toplu pazarlık ve eylem hakkı. Bu maddelerin Şart'ta yer alması, ulusal hukuk düzenleri içerisinde bu maddelere anayasal bir statü kazandırabilir.

Teorik altyapı

AB Temel Haklar Şartı, Topluluk hukukunun genel ilkeleri olarak saygı gösterilmesi gereken temel hakların içeriğinin açıklığa kavuşturulmasında Avrupa Adalet Divanı için açık bir ilham kaynağıdır. Aslında AB Şartı, Divan'ın onu Topluluk hukukunun genel ilkelerinin bir parçası olarak yorumlaması yoluyla emredici hale gelebilir.

Temel hakların Topluluk hukukunun genel ilkeleri olarak tanınması konusunda Divan'ın son 30 yılda gösterdiği dinamizm, aynı yargısal dinamizmin eninde sonunda AB Şartı'ndaki temel hakların geliştirilmesi için de uygulanacağı umudunu doğurmaktadır.

AB Şartı, bir dizi nedenden ötürü AB'de sendikal hakların geliştirilmesine olumlu bir katkıdır.

AB Şartı bağımsız bir haklar kaynağıdır ve Üye Devletlerdeki ulusal uygulamalarla sınırlı değildir. Şart haklarını yansıtan ulusal hükümler, ulusal sistemde daha yüksek bir yasal dereceye, hatta belki de anayasal statüye ulaşabilir. AB Şartı sendikal hakların uluslararası kaynaklarını yansıtacak ve bunların ötesine geçebilecektir. AB Şartı'nda sosyal ve ekonomik haklar, medeni ve siyasi haklarla aynı statüye sahip olarak kabul edilmektedir. Şart, AB kurumları üzerinde bir Avrupa sosyal modelini teşvik etmeleri için baskı oluşturmaktadır.

Bu durum potansiyel riskleri göz ardı etmemelidir. AB Şartı, işverenler ve diğerleri tarafından ulusal sistemlerde yerleşik birçok temel ilkeyi yeniden tartışmaya açmak için istismar edilebilir.

Şart'ın uygulanması, programatik (sosyal ve ekonomik haklar) ve uygulanabilir (medeni ve siyasi) haklar arasında bir köprü kurmayı amaçlamaktadır. Dava edilebilir haklar, etkili ve uygulanabilir haklara eşittir. Buradaki zorluk, sendikal örgütlenme özgürlüğü, bilgilendirme ve danışma, toplu pazarlık ve toplu eylem gibi açıkça uygulanabilir sendikal hakların tesis edilmesi ve ayrıca sağlık, eğitim vb. gibi programatik sosyal ve ekonomik hakların uygulanmasının geliştirilmesidir. Bir uygulama stratejisinin görevleri üç yönlüdür. Birincisi, adil haklarla ilgili olarak, etkili yaptırımlara bakarak, gerilemeleri önleyerek, nitelikleri, eşikleri, istisnaları, değişiklikleri kaldırarak etkili uygulama geliştirmek. İkinci olarak, daha fazla sosyal ve ekonomik hakkın dava edilebilirliğe doğru ilerletilmesi; bunların pozitif ve uygulanabilir haklar olarak formüle edilmesi; etkili yaptırımların dahil edilmesi. Üçüncü olarak, programatik haklarla ilgili olarak, hükümet politikasının ve eylemlerinin etkili bir şekilde izlenmesi, tutarlılığın ve iptal yetkilerinin olası yargı denetimi ile uygulanması.

ATAD, Üye Devletlerin tamamının, çoğunun ya da önemli bir kısmının korunması gerektiğinde ısrar ettiği temel sendikal hakların AB Şartı tarafından korunduğunu kabul etmeye istekli olabilir.

Divan, AB Şartı'nın temel sendikal haklara ilişkin maddelerindeki eksikliklerin, diğer uluslararası çalışma standartlarıyla tutarlı bir şekilde yorumlanarak giderilmesini gerekli görebilir.

Sendikal toplu eylemler, sözde kamu ve/veya temel hizmetleri korumak amacıyla sıklıkla kısıtlanmıştır. ILO'nun Örgütlenme Özgürlüğü Komitesi, kamu/temel hizmetlerde toplu eyleme ilişkin uluslararası standartlar oluşturmuştur. Sendikalar, AB Şartı'nın 28. Maddesine (toplu eylem hakkı) dayanarak, daha kısıtlayıcı ulusal yasalara karşı mücadeleyi teşvik edebilirler.

Şart'ın örgütlenme özgürlüğüne ilişkin 12(1) maddesi, örneğin bir sendikanın iç işlerine müdahale, işveren tarafından tanınma hakkı, işyerinde sendika üyelerine erişim veya sendikal faaliyetlere katılma gibi konularda bazı ulusal yasalarda öngörülenlerin ötesine geçen hakları garanti altına aldığı şeklinde yorumlanabilir.

ATAD, AB Şartı'nı yorumlarken ulusal yasaların sendikal hakları koruduğu durumlara karşı duyarlıdır. Dikkatle seçilmiş davalar, sendikaların Avrupa Adalet Divanı'nı AB Şartı ile güvence altına alınan sendikal hakların daha geniş bir yorumunu benimsemeye teşvik etmelerini sağlayabilir.