VETTER - e-eğitim kursu (TR)

Aralık 2000'de Nice'de kabul edilen AB Temel Haklar Şartı'ndaki sosyal ve çalışma hayatına ilişkin hükümler değerlendirilirken iki önemli hususun unutulmaması gerekmektedir. Birincisi, temel çalışma ve sosyal standartlar ekonomik ve siyasi bağlam tarafından belirlenir. Bunların içeriği ekonomik ve siyasi koşullara göre değişir. İkinci olarak, sosyal haklar ve çalışma hakları, Avrupa entegrasyonunu teşvik eden politikalarla bağlantılı olduklarında, Topluluğun entegrasyon gündeminde yer bulduklarında gelişirler.

Siyasi bir deklarasyon olarak AB Şartı, Topluluk "katı" hukukunun bir parçası değildir. 1989'daki Topluluk Şartı da sadece bildirge statüsündeydi. Ancak AB Şartı açısından da ortaya çıkabilecek üç etkisi olmuştur.

İlk olarak, Avrupa Birliği Antlaşması'nın (TEU) Giriş Bölümü, Üye Devletlerin "1989 Topluluk Şartı'nda ve yine EC Antlaşması'nın 136. Maddesinde tanımlanan temel sosyal haklara bağlılıklarını" teyit etmektedir. Yeni AB Şartı'na aynı statünün tanınmaması anormal görünecektir.

İkinci olarak, 1989 yılında Topluluk Şartı'nın ilan edilmesini takiben Komisyon, Şart'ı temel alan mevzuat önerilerini içeren bir Sosyal Eylem Programı hazırlamıştır. Komisyon, yeni AB Şartı ile güvence altına alınan sosyal hakların uygulanmasına yönelik önerilerde bulunması için benzer bir baskı altında kalabilir.

Son olarak, AB Şartı, Avrupa Adalet Divanı tarafından sosyal haklarla ilgili davalarda yorumlayıcı bir rehber olarak kullanılabilir.

Teorik altyapı

AB Şartı, Antlaşmaya dahil edilmesi halinde yasal olarak bağlayıcı hale gelecektir. Böyle bir birleşmenin hukuki sonuçları önemli olabilir.

İlk olarak, kadın-erkek ücret eşitliğinde olduğu gibi (Madde 141, eski 119 EC), mahkeme Şart'ın yeterince açık, kesin ve koşulsuz olduğu düşünülen hükümlerine bağlayıcı doğrudan etki atfedebilir.

İkinci olarak, ulusal mahkemelerin ulusal yasaları AB hukuku ile tutarlı bir şekilde yorumlamasını gerektiren "dolaylı etki" doktrini, Antlaşma'ya dahil edilen bir Şart'ta garanti altına alınan haklara büyük bir güçle uygulanacaktır.

Üçüncü olarak, AB veya bir Üye Devlet tarafından Antlaşma'da Şart kapsamında güvence altına alınan bir temel hakkın ihlal edilmesi, büyük olasılıkla Francovich ilkesi kapsamında sorumluluk doğuran bir AB hukuku ihlali teşkil edecektir.

Dördüncü olarak, Şart'ın 51(2). maddesine rağmen, Topluluk ve Birliğin yetkileri, bunları genişletmek veya sınırlamak isteyenler arasında sık sık dava konusu olmaktadır. Bu tür davalarda ATAD'ın(Avrupa Toplulukları Adalet Divanı), AB Şartındaki hakların korunması için gerekli olduğu durumlarda, Topluluğun ve Birliğin yetki ve görevlerini genişletilmiş bir şekilde yorumlamayı tercih etmesi muhtemeldir..

Son olarak, Antlaşma ile güvence altına alınan sosyal haklar, bunların uygulanmasına yönelik önerilerde bulunması için Komisyon üzerinde baskı oluşturacaktır.

Şart'ın ulusal yasa ve uygulamalara yaptığı atıflar, Madde 27 (İşçilerin işletme içinde bilgi edinme ve danışma hakkı), Madde 28 (Toplu pazarlık ve eylem hakkı) ve Madde 30'daki (Haksız işten çıkarma durumunda koruma) sendika ve işçi haklarını etkilemektedir. Buna karşılık, Madde 12 (Toplanma ve örgütlenme özgürlüğü), Madde 15 (Meslek seçme özgürlüğü ve çalışma hakkı, Madde 21 (Ayrımcılık yasağı), Madde 23 Kadın-erkek eşitliği ve Madde 31 (Adil ve eşit çalışma koşulları) dahil olmak üzere Şart'ın diğer maddelerinde bu nitelikte herhangi bir kısıtlama ifade edilmemektedir.

AT hukukunun üstünlüğü

Şart haklarının ulusal yasalar ve uygulamalarla sınırlandırılması halinde, Topluluk hukukunun üstünlüğüne ilişkin temel ilke zedelenecektir. Şart'ın Antlaşma'ya dahil edilmesi halinde durum kesinlikle bu şekilde olacaktır. Bir Şart hakkının ihlaline ilişkin bir uyuşmazlığı karara bağlayan Üye Devlet mahkemeleri, ulusal yasa ve uygulamalarla çelişmesi halinde Şart'ı görmezden gelebilir. Avrupa Adalet Divanı (ATAD) da ulusal yasa ve uygulamalara öncelik vermek zorunda kalacaktır. ATAD'ın bunu kabul etmesi pek olası değildir.

Ulusal yasa ve uygulamaların tanınan hakları kısıtladığı durumlarda, Topluluk hukukunun üstünlüğü, Topluluğun bu hakların tanınmasındaki amaçlarının, ulusal yasa ve uygulamalardaki sınırlamaları geçersiz kılacak bir yoruma izin vermesini gerektirir.

Ulusal yasalar ve uygulamalar ile uluslararası standartlar

Bu "ulusal" standartların uluslararası standartlardan daha az ulusal olduğu görülmektedir. Madde 52(3), ulusal yasa ve uygulamalara atıfta bulunanlar da dahil olmak üzere, ilgili Şart haklarının AİHS'dekilerle aynı olacağını belirtmektedir. Tüm Üye Devletler AİHS'yi onayladığı için ulusal yasalar ve uygulamalar AİHS ile çelişmemelidir ve çelişemez. Madde 53 benzer şekilde Şart'ı çeşitli uluslararası standartlardan daha az elverişli olmayan bir koruma düzeyine tabi kılar. Yine, ulusal yasalar ve uygulamalar bu uluslararası standartlara uygun olmalıdır. AB Şartı'nın ulusal hukuka yaptığı atıf, bu uluslararası standartlara uyumdan başka bir anlama gelmemektedir. Ulusal yasalar ve uygulamalar uluslararası standartlardan daha az elverişli standartlar öngöremez.

Ulusal yasalar ve uygulamalar: maksimum standart mı?

Şart hakları ulusal kanun ve uygulamalarla sınırlandırılırsa, ulusal standart asgari değil azami standart haline gelir. Bu da Şart'ın herhangi bir katma değerini ortadan kaldırır.

Şart'ın katma değeri ancak Şart'ta ulusal standartlara yapılan atıfların Şart haklarının geliştirilebileceği asgari standartları belirlediği kabul edilirse gerçekleşecektir.

Üye Devletler arasında standart çeşitliliği

Şart'ın en önemli gerekçesi, AB'nin tüm vatandaşları için garanti altına alınan ortak bir dizi temel hak oluşturmasıdır. Temel hakların ulusal kanun ve uygulamalara tabi olması halinde bu haklar kaybolur.

Ulusal yasaların farklı asgari temel haklar sağlaması tehlikesi, ancak Şart'ın ulusal yasaların ve uygulamaların ötesine geçebilecek ortak bir temel haklar dizisi oluşturduğu şeklinde yorumlanması halinde önlenecektir.

Ulusal yasa ve uygulamalara yapılan atıfların çeşitliliği

Ulusal yasa ve uygulamalara yapılan atıflar Şart'ın yaklaşık on iki farklı maddesinde yer almakta ve altı farklı formülasyon içermektedir.

Bu çeşitlilik, ortak bir yorum lehine mümkün olduğunca göz ardı edilmelidir.

Ulusal yasa ve uygulamalardaki farklı sınırlama formülasyonlarının yorumlanması

Şart'ın yorumlanması, ulusal yasalara ve uygulamalara yapılan farklı atıfların kesin anlamını tespit etmek zorunda kalmadan yeterince karmaşıktır. Üstünlük, yeknesaklık, AT hedefleri ve insan haklarının azami standartları gibi nedenlerle, ifadelerdeki farklılıklar asgari düzeyde (a) çeşitlilik ve (b) ulusal standartlara saygı gösterecek şekilde yorumlanmalıdır.

Farklı haklar için farklı formülasyonlar

Ulusal yasa ve uygulamalara yapılan atıflar "Dayanışma" hakları bölümünde yoğunlaşmaktadır. Hakları genel olarak "Topluluk ve ulusal yasa ve uygulamalara uygun olarak" sınırlayan formülasyonlar Dayanışma bölümünde bazı toplu (toplu pazarlık/eylem) ve bireysel (işten çıkarma) haklara atıfta bulunmaktadır. Ancak Madde 12 (sendikalar da dahil olmak üzere örgütlenme özgürlüğü) bu şekilde sınırlandırılmamıştır. Hakları belirli durum ve koşullarla sınırlayan formülasyonlar Dayanışma Bölümünde sadece bir hakta yer almaktadır (bilgi/danışma).

Genel olarak ulusal yasa ve uygulamalara atıfta bulunarak haklara getirilen sınırlamalar Dayanışma Bölümündeki haklarda yoğunlaşmaktadır. Bu durum, AB çapında ortak bir temel haklar zemini sağlayarak dayanışma yaratmayı amaçlayan Şart'ın ruhuyla çelişmektedir. Ulusal yasa ve uygulamalara yapılan atıflar, özellikle dayanışma hedefleriyle çelişmeyecek şekilde dar yorumlanmalıdır.