6. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ
Παιδαγωγική ενηλίκων και διαχείριση κινδύνου Όταν κάνουμε λόγο για παιδαγωγική ενηλίκων, πρέπει να γνωρίζουμε τον όρο «ανδραγωγία». Αυτός ο όρος διαδόθηκε από τον Malcom Knowles και είναι «η τέχνη και η επιστήμη του να βοηθάς τους ενήλικες να μαθαίνουν». Αντιπαραβάλλεται με τον όρο «παιδαγωγική», που είναι «η τέχνη και η επιστήμη της διδασκαλίας των παιδιών». Σύμφωνα με την ανδραγωγική θεωρία, ένας ενήλικος εκπαιδευόμενος: Μεταβαίνει από τη σχέση εξάρτησης στην αυτοκατευθυνόμενη μάθηση Βασίζεται στις συσσωρευμένες εμπειρίες του για να ενισχύσει τη μάθηση Είναι πρόθυμος να μάθει όταν αναλαμβάνει νέους κοινωνικούς ρόλους ή ρόλους ζωής Εστιάζει στην αντιμετώπιση προβλημάτων Παρακινείται να μάθει από ενδογενή κίνητρα Με βάση τα πιο πάνω, οι εκπαιδευτές ενηλίκων θα πρέπει να: Δημιουργήσουν ένα κλίμα συνεργασίας για μάθηση στην τάξη Θέσουν μαθησιακούς στόχους με βάση τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τα επίπεδα δεξιοτήτων των εκπαιδευομένων Σχεδιάσουν διαδοχικές δραστηριότητες για την επίτευξη των στόχων Συνεργαστούν με τον εκπαιδευόμενο για να επιλέξουν μεθόδους, υλικά και πόρους για διδασκαλία Αξιολογήσουν την ποιότητα της μαθησιακής εμπειρίας και να κάνουν τις απαραίτητες προσαρμογές Στενά συνδεδεμένη με αυτό το θέμα είναι η ανάγκη επίγνωσης των κινδύνων, μαζί με τις κατάλληλες μεθόδους πρόληψης ή προστασίας. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική πτυχή που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στον χώρο εργασίας και κάθε εργαζόμενος πρέπει να λαμβάνει κατάρτιση που να συμβαδίζει με τις εργασιακές συνθήκες και το περιβάλλον του. Τι είναι η πρόληψη επαγγελματικού κινδύνου; «Ο όρος «επαγγελματικός κίνδυνος» αναφέρεται στην πιθανότητα τραυματισμού ή ασθένειας ως αποτέλεσμα έκθεσης σε κινδύνους στον χώρο εργασίας. Η ιδέα του επαγγελματικού κινδύνου βασίζεται σε δύο άξονες: Ο πρώτος είναι η πιθανότητα να συμβεί ένας τραυματισμός ή ασθένεια και ο δεύτερος είναι το επίπεδο σοβαρότητας του τραυματισμού ή της ασθένειας. Έτσι, δύο τραυματισμοί που είναι εξίσου πιθανοί αλλά όχι εξίσου σοβαροί συνεπάγονται διαφορετικό επίπεδο κινδύνου στον χώρο εργασίας. Στα σύγχρονα πλαίσια υγείας και ασφάλειας στην εργασία, κατά την αξιολόγηση του επιπέδου επαγγελματικού κινδύνου σε έναν χώρο εργασίας, χρησιμοποιούνται τόσο οι πραγματικές περιπτώσεις τραυματισμού όσο και τα παρ’ ολίγον ατυχήματα. Πρόληψη σημαίνει «το σύνολο των δραστηριοτήτων ή μέτρων που υιοθετούνται ή προβλέπονται για όλα τα στάδια των εργασιακών διαδικασιών μιας εταιρείας, προκειμένου να αποφευχθούν ή να μειωθούν οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την εργασία». Ασθένειες, παθολογίες ή τραύματα που προκλήθηκαν λόγω εργασίας ή κατά την εργασία θεωρούνται τραυματισμοί που σχετίζονται με την εργασία. Δικαίωμα προστασίας από επαγγελματικούς κινδύνους Το άρθρο 153 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχει στην ΕΕ την εξουσία να εκδίδει οδηγίες στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία. Η οδηγία πλαίσιο, με το ευρύ πεδίο εφαρμογής της, και περαιτέρω οδηγίες που εστιάζουν σε συγκεκριμέες πτυχές της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία αποτελούν τα θεμελιώδη στοιχεία της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την ασφάλεια και την υγεία. Τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να θεσπίζουν αυστηρότερους κανόνες για την προστασία των εργαζομένων κατά την εφαρμογή των οδηγιών της ΕΕ στο εθνικό δίκαιο. Ως εκ τούτου, οι νομοθετικές απαιτήσεις στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ». Για παράδειγμα, στην Ισπανία υπάρχει ένα πρότυπο πλαίσιο αναφοράς: Νόμος 31/1995 της 8ης Νοεμβρίου 1995 για την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου (LPRL). Ο νόμος αυτός, «καθιερώνει ρητά το δικαίωμα των εργαζομένων για αποτελεσματική προστασία της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία, πράγμα που σημαίνει ότι οι εργοδότες έχουν ανάλογο καθήκον να προστατεύουν τους υπαλλήλους τους από επαγγελματικούς κινδύνους. Τα δικαιώματα της ενημέρωσης, διαβούλευσης και συμμετοχής, της εκπαίδευσης για την πρόληψη, της παύσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας σε περίπτωση σοβαρού και επικείμενου κινδύνου και της παρακολούθησης της υγείας των εργαζομένων αποτελούν μέρος των δικαιωμάτων των εργαζομένων για αποτελεσματική προστασία όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία». Αρχές προληπτικής δράσης Πιο κάτω αναφέρονται οι αρχές που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την εφαρμογή μέτρων πρόληψης: Αποφυγή κινδύνων Αξιολόγηση κινδύνων που δεν μπορούν να αποφευχθούν Καταπολέμηση των κινδύνων στη ρίζα τους Προσαρμογή της εργασίας στο άτομο Οι τεχνικές εξελίξεις λαμβάνονται υπόψη Αντικατάσταση του επικίνδυνου από το μη επικίνδυνο ή το λιγότερο επικίνδυνο Ανάπτυξη πολιτικών πρόληψης Προτεραιότητα στα συλλογικά προστατευτικά μέτρα έναντι των ατομικών προστατευτικών μέτρων Παροχή κατάλληλων οδηγιών στους εργαζόμενους Διαχείριση πρόληψης επαγγελματικών κινδύνων σε μια επιχείρηση «Η πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων πρέπει να ενσωματώνεται στο γενικό σύστημα διαχείρισης μιας επιχείρησης, τόσο στο σύνολο των εργασιών της όσο και σε όλα τα ιεραρχικά επίπεδα, με την εφαρμογή και υλοποίηση ενός σχεδίου πρόληψης επαγγελματικών κινδύνων. Αυτό το σχέδιο πρόληψης επαγγελματικών κινδύνων πρέπει να περιλαμβάνει την οργανωτική δομή, τις αρμοδιότητες, τις λειτουργίες, τις πρακτικές, τις διαδικασίες και τους πόρους που απαιτούνται για την εκτέλεση προληπτικών ενεργειών σε μια επιχείρηση, σύμφωνα με τους όρους που καθορίζονται στους κανόνες και κανονισμούς. Τα βασικά εργαλεία για την εφαρμογή ενός σχεδίου πρόληψης κινδύνων είναι η αξιολόγηση του επαγγελματικού κινδύνου και ο σχεδιασμός των προληπτικών δραστηριοτήτων». Τι είναι η αξιολόγηση κινδύνου; «Η αξιολόγηση επαγγελματικού κινδύνου είναι μια διαδικασία που έχει σχεδιαστεί για αξιολόγηση του επιπέδου των κινδύνων που δεν μπορούν να αποφευχθούν και με την οποία λαμβάνονται οι απαραίτητες πληροφορίες, ώστε ο εργοδότης να μπορεί να πάρει την κατάλληλη απόφαση για την ανάγκη λήψης προληπτικών μέτρων και, σε μια τέτοια περίπτωση, για το είδος των μέτρων που πρέπει να ληφθούν». Οι ευθύνες ενός εργοδότη Οι εργοδότες έχουν καθήκον να προστατεύουν τους υπαλλήλους τους από επαγγελματικούς κινδύνους, «διασφαλίζοντας την υγεία και την ασφάλειά τους σε όλες τις πτυχές που σχετίζονται με την εργασία, ενσωματώνοντας προληπτικές δραστηριότητες στην επιχείρησή τους και λαμβάνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα». Πρέπει να σημειωθεί ότι ορισμένα μέτρα μπορεί να χρειαστεί να προσαρμοστούν ανάλογα με την περίπτωση, τα χαρακτηριστικά του κινδύνου ή ακόμα και τα χαρακτηριστικά του εργαζομένου (ειδικά αν ένας εργαζόμενος ανήκει σε μια ομάδα που χρειάζεται ειδική προστασία, π.χ. άτομα που πάσχουν από κάποια αναπηρία, έγκυες ή γυναίκες που γέννησαν πρόσφατα ή άτομα κάτω των 18 ετών. Οργάνωση πόρων για προληπτικές δραστηριότητες Ανάλογα με τον αριθμό των εργαζομένων και τα χαρακτηριστικά των κινδύνων, ο εργοδότης πρέπει να οργανώσει τους απαραίτητους πόρους για την ανάπτυξη προληπτικών δραστηριοτήτων, χρησιμοποιώντας έναν από τους ακόλουθους τρόπους: Ο εργοδότης αναλαμβάνει προσωπικά την οργάνωση της προληπτικής δραστηριότητας. Αναθέτει την οργάνωση σε έναν ή περισσότερους εργαζόμενους. Δημιουργεί μια εσωτερική υπηρεσία πρόληψης. Δημιουργεί μια συνεργατική υπηρεσία πρόληψης. Αναθέτει την πρόληψη σε εξωτερικό συνεργάτη. Δικαιώματα των εργαζομένων Τα δικαιώματα που των εργαζομένων όσον αφορά τη διαχείριση κινδύνου: Άμεση ενημέρωση. Επαρκής και κατάλληλη θεωρητική και πρακτική κατάρτιση. Διακοπή της δραστηριότητάς και, αν χρειαστεί, εγκατάλειψη του χώρου εργασίας λόγω σοβαρού και άμεσου κινδύνου για τη ζωή ή την υγεία τους. Περιοδική παρακολούθηση της κατάστασης της υγείας τους ανάλογα με τους εγγενείς κινδύνους της εργασίας. Ύπαρξη συγκεκριμένων προληπτικών μέτρων. Διαβούλευση και συμμετοχή σε όλα τα θέματα που μπορούν να επηρεάσουν την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία. Υποχρεώσεις των εργαζομένων Οι υποχρεώσεις των εργαζομένων όσον αφορά τη διαχείριση κινδύνου: Να χρησιμοποιούν σωστά τα μηχανήματα, τα εργαλεία, τις επικίνδυνες ουσίες, τον εξοπλισμό και οποιοδήποτε εργαλείο. Να χρησιμοποιούν τα προστατευτικά μέσα και τον εξοπλισμό που παρέχει ο εργοδότης σύμφωνα με τις οδηγίες που δίνονται. Να χρησιμοποιούν σωστά τον εξοπλισμό ασφάλειας. Να αναφέρουν αμέσως οποιαδήποτε κατάσταση που, κατά τη γνώμη τους, μπορεί να ενέχει κίνδυνο για την υγεία και την ασφάλειά τους. Να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις που ορίζει η αρμόδια αρχή. Να συνεργάζονται με τον εργοδότη, ώστε ο εργοδότης να μπορεί να εγγυηθεί συνθήκες εργασίας που είναι ασφαλείς και δε θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλειά τους. Όλα τα πιο πάνω στοιχεία είναι πολύ σημαντικά και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο εργασιακό περιβάλλον. Ωστόσο, όπως έχει αναφερθεί προηγουμένως, η νομοθεσία για την πρόληψη των κινδύνων διαφέρει μεταξύ των διαφόρων κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι περισσότερες από τις υπάρχουσες νομοθεσίες έχουν ορισμένα κοινά σημεία. Η διαχείριση κινδύνου είναι απαραίτητη για ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον στην εργασία.