4. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
Στοιχεία ψυχολογίας και κοινωνικής ψυχολογίας: μία προσέγγιση Η ψυχολογία είναι μια επιστήμη που μελετά το μυαλό και τη συμπεριφορά. Ωστόσο, ο ορισμός της είναι εξαιρετικά ευρύς, αφού περιλαμβάνει πολλούς διαφορετικούς τομείς μελέτης. Πολλοί συνδέουν την ψυχολογία με την ψυχική υγεία, καθώς είναι ένας από τους κλάδους της. Όσον αφορά την κοινωνία, η ψυχολογία μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την επιρροή μας και τους δεσμούς μας με άλλους ανθρώπους. Δεδομένου ότι η επιστήμη της ψυχολογίας έχει μια διεπιστημονική διάσταση, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πόσο σημαντική είναι για τον τομέα της εργασίας. Ο όρος που χρησιμοποιείται σε αυτό το πλαίσιο είναι ο όρος «ψυχολογική ασφάλεια», ο οποίος είναι κρίσιμης σημασίας για την επίτευξη υψηλών επιδόσεων στις ομάδες: «επιτρέπει την ανταλλαγή ιδεών, την παραδοχή και τη μάθηση από τα λάθη, τον εντοπισμό των κινδύνων και την αμφισβήτηση (και τη βελτίωση) του τρόπου με τον οποίο ενεργούμε. Η ψυχολογική ασφάλεια είναι η βάση για την απόδοση της ομάδας, καθώς και για την οργανωσιακή ευελιξία και αλλαγή». Η ψυχολογία βοηθά τις επιχειρήσεις σε πολλά επίπεδα: στην παροχή κινήτρου, την εκπαίδευση, την υποστήριξη ή ακόμα και στον σχεδιασμό προϊόντων, τη δημιουργία καλύτερων χώρων εργασίας και στην προώθηση της υγιούς συμπεριφοράς. Αυτές οι πτυχές της ψυχολογίας στην εργασία μπορούν να συμπεριληφθούν στην κοινωνική ψυχολογία , η οποία μελετά τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις πεποιθήσεις, τις προθέσεις και τους στόχους των ανθρώπων, όπως αυτά κατασκευάζονται μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο. Ως εκ τούτου, εξετάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά από την οπτική του πώς αυτή επηρεάζεται από τους άλλους, αλλά και τις συνθήκες υπό τις οποίες προκύπτει η κοινωνική συμπεριφορά και τα συναισθήματα. Τα στοιχεία που εξετάζει η κοινωνική ψυχολογία είναι τα ακόλουθα: η αντίληψη του εαυτού, η κοινωνική νόηση, η θεωρία της απόδοσης, η κοινωνική επιρροή, οι ομαδικές διαδικασίες, οι προκαταλήψεις και οι διακρίσεις, οι διαπροσωπικές διαδικασίες, η επιθετικότητα, οι στάσεις και τα στερεότυπα. Μία από τις πιο σημαντικές έννοιες της κοινωνικής ψυχολογίας είναι πώς επηρεάζονται οι στάσεις των ανθρώπων. Οι στάσεις αλλάζουν ανάλογα με πολλούς παράγοντες, επομένως οι γενικές πεποιθήσεις δεν μπορούν πάντα να προβλέψουν τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Οι εργασιακοί-οργανωσιακοί ψυχολόγοι επικεντρώνονται στην αρμονία και την παραγωγικότητα στον χώρο εργασίας. Μερικά άτομα μπορούν να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους σε στρατηγικές μάρκετινγκ, αναλύουν τις προτιμήσεις των πελατών για να βελτιώσουν την απόδοση της εταιρείας, ενώ μπορούν ακόμη και να προβλέψουν πώς θα δεχτούν οι καταναλωτές μια στρατηγική μάρκετινγκ. Μελετώντας την ανθρώπινη συμπεριφορά, η ψυχολογία μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε πτυχή της επιχείρησης. Υπάρχουν διάφοροι κλάδοι ψυχολογίας. Η κοινωνική ψυχολογία και ο επιχειρηματικός κόσμος συνδέονται στενά μεταξύ τους». Μια εταιρεία που χρησιμοποιεί ψυχολόγους για να βελτιώσει το ηθικό και το κίνητρο των εργαζομένων, είναι πιθανό να έχει πολλά μακροπρόθεσμα οφέλη. Προκειμένου να αναλύσουμε τον αντίκτυπο της ψυχολογίας στον εργασιακό χώρο, θα εξετάσουμε τα ακόλουθα θέματα: Κοινωνική αντίληψη στον χώρο εργασίας, κίνητρα εργασίας και ικανοποίηση από την εργασία, και σύγκρουση στον χώρο εργασίας. Κοινωνική αντίληψη στον χώρο εργασίας: μελετά το πώς αντιλαμβανόμαστε τους άλλους. Σε κάθε περιβάλλον εργασίας υπάρχουν άτομα που βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να αναλύσουμε την έννοια της αντίληψης. Υπάρχουν δύο κύριες αντιληπτικές προκαταλήψεις: η επιλεκτική αντίληψη και το φαινόμενο του φωτοστέφανου. Η πρώτη μπορεί να επιδράσει αρνητικά τη διαδικασία επιλογής και αξιολόγησης της απόδοσης, επομένως είναι σημαντικό να εντοπιστεί και να αποφευχθεί. Ένα παράδειγμα για τη δεύτερη είναι το εξής: Ένας υπάλληλος που δεν είναι συνεπής μπορεί να εκληφθεί ως τεμπέλης, ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να είναι το αντίθετο. Η απόδοση αιτιών πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη όταν συζητάμε για την κοινωνική αντίληψη. Σύμφωνα με αυτή, οι ατομικές συμπεριφορές είναι αποτέλεσμα εσωτερικών και/ή εξωτερικών παραγόντων. Οι εσωτερικοί παράγοντες υποδηλώνουν παράγοντες που βρίσκονται υπό τον έλεγχο του ατόμου, ενώ οι εξωτερικοί παράγοντες αναφέρονται στους παράγοντες που δεν είναι υπό τον έλεγχο του ατόμου. Το συγκεκριμένο μοντέλο αναφέρει τρεις ακόμη τύπους πληροφοριών που λαμβάνονται υπόψη κατά την απόδοση των αιτιών. Ιδιαιτερότητα: αν η συμπεριφορά δεν είναι κοινή, η ιδιαιτερότητα είναι υψηλή και το αντίστροφο. Συμφωνία: αν η συμπεριφορά επιδεικνύεται και από άλλους, η συμφωνία είναι υψηλή. Συνέπεια : αν το μοτίβο συμπεριφοράς είναι το ίδιο για μια μεγάλη χρονική περίοδο, η συνέπεια είναι υψηλή. Η συμπεριφορά ενός ατόμου αποδίδεται σε εσωτερικά αίτια αν εμφανίζει υψηλή ιδιαιτερότητα, υψηλή συμφωνία και χαμηλή συνέπεια. Αντίθετα, η συμπεριφορά ενός ατόμου αποδίδεται σε εξωτερικούς παράγοντες αν εμφανίζει χαμηλή ιδιαιτερότητα, χαμηλή συμφωνία και υψηλή συνέπεια. Κίνητρα εργασίας και ικανοποίηση από την εργασία: Αυτά τα δύο στοιχεία καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την απόδοση των εργαζομένων. Ένας πιθανός ορισμός θα ήταν «η διαδικασία ενεργοποίησης και διατήρησης μιας συμπεριφοράς που είναι προσανατολισμένη στους στόχους». Κίνητρα εργασίας: σχετίζονται με τις εργασιακές δραστηριότητες. Τα κίνητρα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε ενδογενή και εξωγενή. Όταν έχει ενδογενές κίνητρο, το άτομο έχει μια εσωτερική επιθυμία να εργαστεί προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Το εξωτερικό κίνητρο είναι αποτέλεσμα εξωτερικών παραγόντων. Για παράδειγμα, ένας υπάλληλος μπορεί να αποκτήσει κίνητρο να πετύχει έναν στόχο μετά από πίεση από τον άμεσο προϊστάμενό του. Ικανοποίηση από την εργασία: «Η στάση ενός ατόμου απέναντι στην εργασία του ως σύνολο, καθώς και απέναντι σε διάφορες πτυχές της εργασίας του· είναι η προδιάθεση του ατόμου για συμπεριφορά στο εργασιακό περιβάλλον με ευνοϊκό ή δυσμενή τρόπο». Έτσι, σε έναν οργανισμό, ένας εργαζόμενος εμφανίζει υψηλή ή χαμηλή ικανοποίηση ανάλογα με τη στάση του απέναντι στην εργασία του και τις διάφορες πτυχές της. Υπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις για αξιολόγηση της ικανοποίησης από την εργασία: Η σφαιρική προσέγγιση: Αυτή η προσέγγιση εστιάζει στη συνολική εργασιακή ικανοποίηση. Στους εργαζόμενους τίθεται μια γενική ερώτηση σχετικά με το πόσο ικανοποιημένοι αισθάνονται με την εργασία τους λαμβάνοντας υπόψη όλες τις πτυχές. Η προσέγγιση πτυχών: Αυτή η προσέγγιση λαμβάνει υπόψη διάφορες πτυχές και πλευρές της εργασίας. Εστιάζει στη στάση και τα συναισθήματα των εργαζομένων σε σχέση με διάφορες πτυχές της εργασίας, όπως η φύση της εργασίας, η επίβλεψη, τα οφέλη, οι ευκαιρίες κ.ά. Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που καθορίζουν την ικανοποίηση από την εργασία: Χαρακτηριστικά της εργασίας, κοινωνικοί και οργανωσιακοί παράγοντες, προσωπικά χαρακτηριστικά. Σύγκρουση στον χώρο εργασίας: Οι συγκρούσεις στον χώρο εργασίας μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά έναν οργανισμό, επομένως πρέπει να αποτρέπονται ή να τυγχάνουν σωστής διατήρησης. Όταν κάνουμε λόγο για σύγκρουση, δεν εννοούμε τη διαφωνία. Η σύγκρουση δημιουργείται από την ασυμβατότητα αντιλήψεων και μπορεί να προκύψει μεταξύ ατόμων ή ομάδων, για διάφορους λόγους: Οργανωσιακές αιτίες: Τέτοιες συγκρούσεις έχουν τη ρίζα τους στη δομή και τις διαδικασίες του οργανισμού. Διαπροσωπικοί παράγοντες: Αυτοί περιλαμβάνουν τους λανθασμένους συνδυασμούς, τις μεροληπτικές αποδόσεις ευθυνών, την αρνητική στάση, την ανισότητα, και ούτω καθεξής. Ωστόσο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορες στρατηγικές για τη διαχείριση των συγκρούσεων: Διαπραγμάτευση: Η διαπραγμάτευση περιλαμβάνει αμοιβαία υποχώρηση και αντιπροτάσεις. Ανώτεροι στόχοι: Οι ανώτεροι στόχοι θεωρούνται σημαντικοί και ελκυστικοί και από τα δύο αντιμαχόμενα μέρη. Στρατηγική διαχείρισης ασυμβατότητας: Αυτή η στρατηγική θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί κυρίως για την αντιμετώπιση τυχόν επιθετικότητας που συνοδεύει τη σύγκρουση. Εκτός από την κοινωνική ψυχολογία, πρέπει να τονίσουμε τη σημασία της καλής ψυχικής υγείας του ατόμου, η οποία επίσης συμβάλλει σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Οι ψυχολόγοι δίνουν έμφαση σε αυτή τη διάσταση, αφού η εργασία είναι σημαντικό μέρος της ζωής όλων μας και μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς μας. Για να διατηρήσουμε την ψυχική μας υγεία σε υψηλά επίπεδα, πρέπει να ακολουθούμε τις παρακάτω συμβουλές: Μιλήστε για τα συναισθήματά σας Να είστε δραστήριοι Τρώτε υγιεινά Καταναλώνετε αλκοόλ με μέτρο Κρατήστε επαφές με το περιβάλλον σας Ζητήστε βοήθεια Κάντε ένα διάλειμμα Κάντε κάτι στο οποίο είστε καλοί Αποδεχτείτε τον εαυτό σας Φροντίστε τους άλλους