VETTER - μάθημα ηλεκτρονικής μάθησης (EL)

Τι εννοούμε με τον όρο μεθοδολογία κοινωνικής έρευνας;

Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, πρέπει να πρέπει να διασαφηνίσουμε ορισμένες έννοιες. Η κοινωνική έρευνα είναι η διαδικασία η οποία, χρησιμοποιώντας την επιστημονική μέθοδο, μας επιτρέπει να συγκεντρώσουμε νέες πληροφορίες στο πεδίο της κοινωνικής πραγματικότητας (καθαρά θεωρητική έρευνα) ή να διερευνήσουμε μια κατάσταση για τη διάγνωση αναγκών και προβλημάτων, προκειμένου να αξιοποιήσουμε τη γνώση για πρακτικούς σκοπούς (εφαρμοσμένη έρευνα). Στη δική μας περίπτωση ισχύει το δεύτερο, αφού μέσω συγκεκριμένων ερευνητικών μεθόδων θα μάθουμε ποιες είναι οι ανάγκες και οι τομείς βελτιώσεις, για να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές καιποιοτικό περιβάλλον εργασίας, μέσα σε ένα νομικό πλαίσιο.

Πριν εστιάσουμε στη μεθοδολογία, πρέπει να εξετάσουμε τρεις σημαντικές πτυχές: την εμπειρική διάσταση, αυτή που εφαρμόζεται στην πρακτική έρευνα, τη θεωρητική διάσταση, που χρησιμεύει ως πλαίσιο αναφοράς για την έρευνα, και την αξιολογική διάσταση, που είναι το υποκείμενο κριτήριο για την επιλογή του υπό μελέτη θέματος ή η μεταθεωρητική παραδοχή της θεωρίας.

∗ η εμπειρική διάσταση ........... (τι παρατηρήθηκε .... τι δεν παρατηρήθηκε)

∗ η θεωρητική διάσταση ............... (τι επιδιώκεται .......τι δεν επιδιώκεται)

∗ η αξιολογική διάσταση ........... (τι είναι επιθυμητό .......τι  απορρίπτεται)

Ο στόχος της κοινωνικής έρευνας στον τομέα που μας απασχολεί δεν είναι η άρση όλων των περιορισμών στο στάδιο των αποτελεσμάτων, αλλά η αναζήτηση κοινών λύσεων για τη δημιουργία ενός ασφαλούς και υγιούς περιβάλλοντος εργασίας.

Πριν αναλύσουμε τη μεθοδολογία, πρέπει να λάβουμε υπόψη τις ακόλουθες τεχνικές για την επίτευξη των αποτελεσμάτων, ανεξάρτητα από την ομάδα-στόχο:

• Ενεργητική ακρόαση – το να ξέρουμε πώς να ακούμε. Η ακρόαση είναι μια πράξη που απαιτεί την εκούσια προσοχή και δέσμευση στη διαδικασία της επικοινωνίας. Σημαίνει εστίαση στις ανάγκες του συνομιλητή και της επικοινωνίας γενικότερα, μέσω μιας ενεργητικής στάσης, με το βλέμμα, τις σιωπές, την προσαρμογή στην εκάστοτε κατάσταση.

• Όταν κάποιος ακούει, πρέπει να εστιάζει την προσοχή του σε αυτό που ακούει. Η ακρόαση είναι δύσκολη και άβολη διαδικασία, ίσως επειδή φοβόμαστε ότι η έκκληση για βοήθεια αποτελεί παράγοντα ανισορροπίας.

• Αποτελεσματική ακρόαση – Δεν είναι αρκετό να λαμβάνουμε υπόψη μόνο τις πτυχές εκείνες στις οποίες πιστεύουμε ότι μπορούμε να παρέμβουμε. Η ακρόαση περιλαμβάνει την αλληλεπίδραση με ενσυναίσθηση και όχι απλώς την παροχή λύσεων, έχει να κάνει με την από κοινού ανακάλυψη λύσεων.

• Ανταπόκριση με ενσυναίσθηση μέσω της αναδιατύπωσης – Αποσκοπεί στην αναδιάρθρωση της πραγματικότητας για τον χρήστη, αλλά με έναν αντικειμενικό τρόπο. Είναι η  πράξη της αναδιατύπωσης της συγκρουσιακής κατάστασης, αλλά χωρίς συναισθηματική φόρτιση. Με αυτή, ενθαρρύνουμε το άτομο να αποστασιοποιηθεί από το πρόβλημα και να το δει πιο αντικειμενικά, να αναστοχαστεί.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

 Η κοινωνική έρευνα μας βοηθά να γνωρίσουμε καλύτερα την πραγματικότητα και να αναλύσουμε μια κατάσταση, ώστε να διαγνώσουμε ανάγκες και προβλήματα και να αξιοποιήσουμε τη γνώση που έχουμε αποκτήσει για πρακτικούς σκοπούς. Στόχος είναι η μελέτη μιας συγκεκριμένης κατάστασης που είναι κοινή και επηρεάζει όλα τα μέλη μιας κοινωνίας – στην περίπτωσή μας, τους ασκούμενους/μαθητευόμενους και εργαζόμενους. Μέσω της της έρευνας θέτουμε συγκεκριμένους στόχους, βασισμένους σε αξιόπιστες λογικές σχέσεις και όχι μόνο σε προσωπικές πεποιθήσεις.

Η μεθοδολογία, από την άλλη, είναι η επιστήμη (ή η τεχνική) που χρησιμοποιούμε για να διεξάγουμε την έρευνα και να επιτύχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αυτή μας δίνει τη στρατηγική που πρέπει να ακολουθήσουμε. Στην περίπτωσή μας, είναι η συστηματική διαδικασία που θα μας επιτρέψει να λάβουμε πιο κατάλληλες και έγκαιρες αποφάσεις για την επίτευξη των στόχων του οργανισμού σε θέματα όπως η ασφάλεια, η ποιότητα ζωής και η ανάπτυξη των εργαζομένων και των ασκούμενων, μεταξύ άλλων.

Πώς όμως εφαρμόζουμε αυτές τις έννοιες στον τομέα των επιχειρήσεων;

Μερικά πεδία εφαρμογής της κοινωνικής έρευνας στον τομέα των επιχειρήσεων και των εργασιακών σχέσεων είναι η εξακρίβωση του βαθμού ικανοποίησης των εργαζομένων της εταιρείας, η διερεύνηση των αιτιών ενός εργατικού ατυχήματος, η ανάπτυξη ενός συστήματος συνεχούς βελτίωσης της επιχείρησης, η ανάλυση της αρχικής κατάστασης για την εφαρμογή συστήματος ποιότητας, η επίλυση προβλημάτων επικοινωνίας μεταξύ των τμημάτων, η διαμόρφωση του προγράμματος κατάρτισης, η καθιέρωση συστήματος αμοιβών κατά στόχους, η κατηγοριοποίηση των διαφόρων θέσεων εργασίας, η διαπίστωση της τρέχουσας κατάστασης των εργασιακών σχέσεων πριν από τη διαπραγμάτευση μιας συλλογικής σύμβασης, η εφαρμογή ενός συστήματος εισηγήσεων και η αξιολόγηση του εργασιακού περιβάλλοντος, μεταξύ άλλων.

Με τη χρήση της επιστημονικής μεθόδου στόχος είναι η ενσωμάτωση συνειδητών, τυπικών και επιλεγμένων ερευνητικών διαδικασιών. Όπως έχουμε ήδη επισημάνει, το σχέδιο που αναπτύσσουμε για τον καθορισμό κατάλληλων στόχων και συλλογής δεδομένων μπορεί να ονομαστεί «μέθοδος».

Στο πλαίσιο της μεθόδου, οι τεχνικές κοινωνικής έρευνας, των οποίων η κύρια διάσταση είναι πρακτική, διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο. Σύμφωνα με τον García Ferrando (1980), οι τεχνικές είναι συγκεκριμένες λειτουργικές διαδικασίες για τη συλλογή και την ταξινόμηση δεδομένων πριν την ανάλυσή τους. Αυτή η ανάλυση μπορεί να είναι λογική, ερμηνευτική, στατιστική ή/και αιτιολογική, ανάλογα με τη φύση των δεδομένων.

Υπάρχουν διαφορετικές τεχνικές συλλογής δεδομένων. Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες τεχνικές στις κοινωνικές επιστήμες είναι τα ερωτηματολόγια, οι συνεντεύξεις, η άμεση παρατήρηση, οι δευτερεύουσες πηγές, οι ομάδες εστίασης και τα πειράματα. Η έρευνα μπορεί να είναι ποιοτική, δηλαδή συλλογή δεδομένων μέσω ανοιχτών και διαλογικών συζητήσεων, ομάδων εστίασης, ατομικών συνεντεύξεων και μελετών περίπτωσης, ή ποσοτική έρευνα μέσω ερωτηματολογίων (κλειστές ερωτήσεις), που θα μας επιτρέψουν να αναλύσουμε τα δεδομένα και να καταλήξουμε σε αριθμητικά ή στατιστικά συμπεράσματα.

Η καταλληλότητα της τεχνικής συλλογής πληροφοριών για το πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε δεν εξαρτάται μόνο από το πρόβλημα – υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που έχουν περιοριστική επίδραση. Επομένως, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε τις δυνατότητες, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα καθενός από αυτούς.

Όταν μεταφέρουμε μια μεθοδολογία από ακαδημαϊκό πλαίσιο σε ένα νέο πλαίσιο, πρέπει να προσαρμόσουμε τη διαδικασία, κρατώντας τη λογική πίσω από αυτή.

Πιο κάτω, προτείνουμε ορισμένους παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την υλοποίηση μιας έρευνας που αφορά το εργασιακό περιβάλλον:

• Αναφορικός παράγοντας, πρέπει να γνωρίζουμε τα σημεία αναφοράς ή τα αναφορικά όρια του άμεσου πλαισίου, που καθορίζονται από τον οργανισμό που ξεκινά την έρευνα.

• Χρονικός παράγοντας, καθορισμός στόχων που πρέπει να επιτευχθούν και επακόλουθος σχεδιασμός της δράσης.

• Ποσοτικός-ποιοτικός παράγοντας, πλαίσιο δράσης στο οποίο εφαρμόζεται και συνδυάζεται η χρήση ποσοτικών και ποιοτικών τεχνικών. Οι πρώτες μάς επιτρέπουν να συλλέξουμε αρκετά δεδομένα, ώστε να μπορέσουμε να απαντήσουμε στις υποθέσεις ή τα αρχικά ερωτήματα της έρευνας, ενώ με τις δεύτερες αποκτούμε εις βάθος και πιο λεπτομερή γνώση του προβλήματος.

• Παράγοντας παρέμβασης, καθώς η έρευνα αφορά μια συγκεκριμένη συνθήκη, το κριτήριο της πρακτικής παρέμβασης θα υπάρχει σε όλη την έρευνα.

• Παράγοντας αποτελεσμάτων, αφορά την αποδοτικότητα του σκοπού όσον αφορά τα συνεργικά αποτελέσματα σε επίπεδο συμπερασμάτων, λύσεων, βελτιώσεων, απόδοσης.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Ακολουθούν τρεις περιπτώσεις στις οποίες θα ήταν δυνατή η ορθολογική και συστηματική εφαρμογή μιας διαδικασίας κοινωνικής έρευνας, όπως περιγράφεται παραπάνω. Σε καθεμία από αυτές, γίνεται μια σύγκριση των σημαντικότερων πτυχών της μεθοδολογίας της έρευνας. Δεν πρόκειται επομένως για μια λεπτομερή περιγραφή της πορείας της έρευνας, αλλά μια προσέγγιση για την εφαρμογή της μεθόδου:

Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Όσον αφορά το νομικό πλαίσιο, πρέπει να σημειωθεί ότι η νομοθεσία για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία θεσπίστηκε για την προστασία τόσο των εργαζομένων όσο και των εργοδοτών. Είναι μέρος της νομοθεσίας των βασικών ρυθμιστικών κατευθυντήριων γραμμών.

Συχνά αναφέρεται ως HSWA, Νόμος HSW, Νόμος του 1974 ή HASAWA. Καθορίζει τις γενικές υποχρεώσεις που έχουν οι εργοδότες απέναντι στους εργαζόμενους και τους πολίτες, και που έχουν οι εργαζόμενοι μεταξύ τους.

Ποια πρότυπα χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη;

Εναρμονισμένα πρότυπα (αναφέρονται στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ) και Τεκμήριο Συμμόρφωσης. Στην ΕΕ, υπάρχουν τρεις επίσημα (νομικά) αναγνωρισμένοι Ευρωπαϊκοί Οργανισμοί Τυποποίησης (ESO). Αυτοί παράγουν «εναρμονισμένα ευρωπαϊκά πρότυπα».

Η Ασφάλεια και Υγεία στην Εργασία (ΑΥΕ) ασχολείται με όλες τις πτυχές της υγείας και της ασφάλειας στον χώρο εργασίας και δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην πρωτογενή πρόληψη των κινδύνων. Στόχος της είναι η πρόληψη των ατυχημάτων και της βλάβης σε άτομα λόγω δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την εργασία .

Οι πέντε βασικοί στόχοι των διαδικασιών υγείας και ασφάλειας στην εργασία περιλαμβάνουν:

• Επαρκή συντήρηση του εξοπλισμού και άλλων συστημάτων.

• Παροχή κατάρτισης και πληροφόρησης για την εκτέλεση εργασιακών καθηκόντων με ασφάλεια.

• Παροχή ενός ασφαλούς μέρους για εργασία και ενός ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος.

• Ανάπτυξη πολιτικής υγείας και ασφάλειας.

• Πραγματοποίηση αξιολογήσεων κινδύνου.

Η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία είναι ένας από τους τομείς στους οποίους η ΕΕ είχε τον μεγαλύτερο αντίκτυπο – με ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο που καλύπτει τον μέγιστο αριθμό κινδύνων με τον ελάχιστο αριθμό κανονισμών.

Όπως ορίζεται στην αρχή 10 του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα σε υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας και της ασφάλειάς τους στην εργασία. Έχουν δικαίωμα σε ένα εργασιακό περιβάλλον προσαρμοσμένο στις επαγγελματικές τους ανάγκες, που τους επιτρέπει να παρατείνουν τη συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας.

Νομική βάση

Το άρθρο 153 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχει στην ΕΕ την εξουσία να εκδίδει νομοθεσία (οδηγίες) στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία, προκειμένου να υποστηρίζει και να συμπληρώνει τις δραστηριότητες των κρατών μελών.

Η οδηγία 89/391/ΕΟΚ, η λεγόμενη «οδηγία-πλαίσιο» για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία (ΑΥΕ), καθορίζει τις βασικές αρχές για την προώθηση βελτιώσεων στην ασφάλεια και την υγεία στην εργασία. Εγγυάται ελάχιστες απαιτήσεις ασφάλειας και υγείας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ τα κράτη μέλη επιτρέπεται να διατηρούν ή να θεσπίζουν πιο αυστηρά μέτρα. Η οδηγία πλαίσιο συνοδεύεται από περαιτέρω οδηγίες που εστιάζουν σε συγκεκριμένες πτυχές της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία. Μαζί αποτελούν τις θεμελιώδεις αρχές της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την ασφάλεια και την υγεία. Διαβάστε περισσότερα για συγκεκριμένους τομείς δραστηριότητας ΑΥE.