VETTER - μάθημα ηλεκτρονικής μάθησης (EL)

Πρώιμες εκδοχές του Χάρτη περιόρισαν την ισότητα των φύλων στο εργατικό δίκαιο και τις εργασιακές σχέσεις. Μόνο αργότερα δόθηκε έμφαση στο γεγονός ότι η ισότητα «πρέπει να διασφαλιστεί σε όλους τους τομείς». Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο τη δημόσια σφαίρα, που συνδέεται με την ιδιότητα του πολίτη και τη δημοκρατία, αλλά και την ιδιωτική σφαίρα, με την έννοια των οικογενειακών και προσωπικών σχέσεων, οι οποίες σχετίζονται με την εργασία.

Αν και η οπτική του κειμένου είναι ευρεία, δεν είναι επαρκώς ακριβές και λεπτομερές ως προς τα μέσα και τις διαδικασίες που προτείνει για την επίτευξη των στόχων. Η εμπειρία που έχει αποκτηθεί σε Κοινοτικό επίπεδο όσον αφορά την εφαρμογή των εννοιών της ισότητας στην αμειβόμενη εργασία μπορεί να αξιοποιηθεί και σε άλλους τομείς: επαναπροσδιορισμός της ισότητας των φύλων σε σχέση με την οικιακή απλήρωτη εργασία, ισορροπία μεταξύ της εργασίας και της προσωπικής ζωής, που επηρεάζει και τα δύο φύλα, εκπροσώπηση των γυναικών σε οργανώσεις εργαζομένων και εργοδοτών, και συμμετοχή σε διαδικασίες συλλογικών διαπραγματεύσεων για τις συνθήκες εργασίας.

Η Συνθήκη του Άμστερνταμ κατέστησε την προώθηση της ισότητας βασικό στόχο της Κοινότητας σε όλες τις δραστηριότητές της, προωθώντας, για παράδειγμα, την εκπροσώπηση και συμμετοχή των γυναικών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, χωρίς να περιορίζεται στην αγορά εργασίας. Άλλες σχετικές διαστάσεις της ισότητας περιλαμβάνουν τη βία κατά των γυναικών, τη σεξουαλική εκμετάλλευση, τη σωματική και ψυχική υγεία των γυναικών και τη σεξουαλική παρενόχληση.

Πολλά συντάγματα κρατών μελών αναγνωρίζουν ρητά την ανάγκη ισότητας μεταξύ των φύλων, αν και υπάρχουν διαφορετικές διατυπώσεις: ενιαίες και αφηρημένες διατάξεις ή πολλά άρθρα με πιο συγκεκριμένες διατυπώσεις.

Ερμηνεία του Άρθρου 23

Η γενική αρχή της ισότητας των φύλων αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά στο Άρθρο 2 και, κυρίως, στο Άρθρο 3(2) της συνθήκης ΕΚ, τη νομική βάση της «ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου», ώστε να περιλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες της Κοινότητας και των κρατών μελών. Το Άρθρο 23 του Χάρτη της ΕΕ φαίνεται να προχωρά ακόμη ένα βήμα παραπέρα προς την αναγνώριση του ανθρώπινου δικαιώματος της ισότητας ανδρών και γυναικών σε όλους τους τομείς.

Έχει διαπιστωθεί εδώ και καιρό από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ότι η ισότητα των φύλων στον τομέα της απασχόλησης είναι θεμελιώδες ατομικό δικαίωμα, που επιτρέπει τη δικαστική προσφυγή και αξιώσεις ενώπιον δικαστηρίου. Το Άρθρο 23, παράγραφος 1, επεκτείνεται πέρα από τον τομέα της απασχόλησης και θέτει το ζήτημα της ένδικης προστασίας των δικαιωμάτων και σε άλλους τομείς. Η δεύτερη παράγραφος του Άρθρου 23, που ορίζει την «αρχή της ισότητας», υπονοεί ότι το περιεχόμενο και οι νομικές συνέπειες της θετικής δράσης δεν είναι ίδιες σε όλους τους τομείς: εργασία και οικονομική δραστηριότητα, προσωπική και οικογενειακή σφαίρα και δημόσια και πολιτική σφαίρα.

Το Άρθρο 23 περιλαμβάνει, χωρίς να περιορίζεται σε αυτές, την απασχόληση και τις αμειβόμενες εργασιακές σχέσεις. Περιλαμβάνει την εργασία ως μια ευρύτερη έννοια περισσότερο συνδεδεμένη με τη δραστηριότητα των γυναικών. Το Άρθρο 23 απαιτεί μια προγραμματική προσέγγιση που περιλαμβάνει μέτρα υπέρ διαφόρων ομάδων, επιτρέποντας συλλογικές και ατομικές νομικές δράσεις, ανάλογα με τον συγκεκριμένο τομέα στον οποίο θα εφαρμοστούν. Η ισότητα των φύλων πρέπει να ισχύει και στη δημόσια και πολιτική σφαίρα, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής εκπροσώπησης. Η ισότητα στις οικογενειακές και προσωπικές σχέσεις δομείται και επηρεάζεται από το νόμο, π.χ. η κοινωνική παροχή από το κράτος Η ισότητα των φύλων είναι ένα ζήτημα που υπάρχει στον δημόσιο, ιδιωτικό και εργασιακό χώρο. Τα ανθρώπινα δικαιώματα και στους τρεις τομείς είναι αδιαίρετα και συμπληρωματικά.

Η αρχή της ισότητας και τα «ειδικά πλεονεκτήματα υπέρ του υποεκπροσωπούμενου φύλου»

Η δεύτερη παράγραφος του Άρθρου 23 ξεκινά με την «αρχή της ισότητας», ενώ το Άρθρο 141(4) χρησιμοποιεί τον όρο «αρχή της ίσης μεταχείρισης». Η πρώτη διατύπωση έχει πολύ ευρύτερο πεδίο εφαρμογής, επιτρέποντας ένα ευρύτερο φάσμα μέτρων θετικής δράσης.

Τα μέτρα που λαμβάνονται δυνάμει του Άρθρου 141(4) αποσκοπούν στην παροχή ειδικών πλεονεκτημάτων στον εργασιακό βίο. Η δεύτερη παράγραφος του Άρθρου 23 του Χάρτη, όπως και η πρώτη παράγραφος, αφορά «όλους τους τομείς». Δεν είναι δυνατός ο διαχωρισμός της σφαίρας της απασχόλησης από άλλους τομείς, αφού αυτοί επηρεάζουν την ισότητα ανδρών και γυναικών. Ως εκ τούτου, υπάρχει η ανάγκη λήψης μέτρων για τον συνδυασμό επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, τη σχέση μεταξύ αμειβόμενης και μη αμειβόμενης εργασίας και της παρουσίας των γυναικών σε οργανώσεις του οικονομικού τομέα, ιδιαίτερα σε συνδικαλιστικές οργανώσεις και οργανώσεις εργοδοτών.

Η θετική δράση δε στοχεύει σε μεμονωμένες διακρίσεις. Αντιθέτως, πρόκειται για ένα μέτρο που απαιτεί ενέργειες προκειμένου να επιτευχθεί ουσιαστική ισότητα στην περίπτωση συλλογικών διακρίσεων, στην προκειμένη περίπτωση, κατά των γυναικών. Τα μέτρα θετικής δράσης του Άρθρου 23 δεν αποτελούν εξαίρεση στο δικαίωμα στην ισότητα, πόσο μάλλον παραβίαση της αρχής της ισότητας. Αντιθέτως, αποτελούν απαραίτητο βήμα για τη διασφάλιση της ισότητας, σε συμφωνία με την πρώτη παράγραφο του Άρθρου 23. Ο όρος υποεκπροσωπούμενο φύλο αναγνωρίζει ρητά τη συλλογική διάσταση στην ισότητα των φύλων. Ένα από τα φύλα, το γυναικείο, είναι γνωστό ότι υποεκπροσωπείται σε συγκεκριμένες δομές εξουσίας – σε τμήματα της αγοράς εργασίας και των πολιτικών δομών. Σε αυτές τις δομές υπάρχει μικρή πρόοδος προς την ισότητα παρά τις νομοθετικές παρεμβάσεις. Η αρχή της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στο Άρθρο 3(2) της Συνθήκης ΕΚ απαιτεί αναθεώρηση όλων των σχετικών πολιτικών και αναστοχασμό για το κατά πόσο συμβάλλουν ή όχι στην ισότητα ανδρών και γυναικών. Αυτό υπερβαίνει τις επικρατούσες στρατηγικές για την καταπολέμηση των διακρίσεων και τις διατάξεις προώθησης. Η θετική δράση, η οποία συνεπάγεται ποικίλα νομικά μέτρα, είναι το σημαντικότερο μέσο για την εφαρμογή της αρχής της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου.

Οι συνθήκες υπό τις οποίες αναλαμβάνεται θετική δράση δεν είναι οι ίδιες στους διάφορους τομείς. Για παράδειγμα, ποια είναι η έννοια των «ειδικών πλεονεκτημάτων υπέρ του υποεκπροσωπούμενου φύλου» στον ιδιωτικό, οικογενειακό και οικιακό τομέα; Οι άνδρες είναι το υποεκπροσωπούμενο φύλο σε αυτή την περίπτωση. Η διασφάλιση της ισότητας όσον αφορά τις ευθύνες για την αναπαραγωγή είναι ευρέως γνωστό ότι απαιτεί το συνδυασμό επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής και για τα δύο φύλα. Η θετική δράση μπορεί να απαιτήσει τη δέσμευση των δημόσιων αρχών στην προώθηση πολιτικών και υποδομών για τη διασφάλιση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών σε αυτόν τον τομέα. Απαιτείται μεγαλύτερη κατανόηση των σχέσεων μεταξύ της εργασίας και των απαιτήσεων της ιδιωτικής σφαίρας.